Ve Nobel Edebiyat Ödülü Çinli Yazar Mo Yan’ın Olur...

Mo Yan, Nobel Edebiyat Ödülünü 111 yıllık tarihinde alan ilk Çinli oldu. 11 Ekim günü, İsveç akademisi daimi sekreteri, Peter Englund yapılan basın toplantısı ile ödülün sahibini Mo Yan  olarak açıkladı ve yazarın eserlerinde tarihi, masalı ve çağdaş bileşenleri “sanrısal gerçeklikle” yoğurmasını övdü.  

Daha önce ödüle iki kere yaklaşan Çin, 2000 yılında Gao Xingjian (ödülü almış ancak Çin’de doğmuş olmasına rağmen, ödülü aldığı esnada Fransız vatandaşıydı ve anavatanı Çin’de yasaklı bir yazar) ve 1938 yılında Pearl Buck (Çin’de yaşadığı köylü hayatını zengin ve epik bir dille anlattığı biyografik başyapıtı için ödülü almış olmasına rağmen kendisi Amerikalı bir yazar) bu sefer Çinli yazar ile Nobel Edebiyat Ödülü'nü ülkesine götürdü. 

Ödülü Aralık ayında yapılacak tören ile alacak olan 57 yaşındaki yazarın gerçek adı Guan Moye, eserlerinde ise “Konuşma!” anlamına gelen Mo Yan’ı, fazla konuşmanın tehlikelerini hatırlatması için kullanıyor. Küzeydoğu Çin’in Shandong eyaletinde, Gaomi şehrinde büyüyen yazar, çiftçi bir ailenin çocuğu olarak 12 yaşında kültürel devrim baskısı ile okulu bırakmak zorunda kalmış ve ailesi ile birlikte tarlada çalışmaya başlamıştır. Daha sonra 1976 yılında orduya katılmış ve  eğitimini de burada tamamlamıştır.

İlk romanını 1981 yılında yazmış olmasına rağmen, başarılı ilk edebiyat eseri, 1930larda Japonya’nın Çin’i işgali esnasında yaşanan korkunç olayları anlattığı romanı, Red Shorgum (Hong gaoliang jiazu) olarak kabul edilir. Bu eser ünlü yönetmen, Zhang Yimou tarafından beyaz perdeye de yansımıştır. Diğer eserlerinden bazıları; The Garlic Ballads, The Republic of Wine, Big Breasts & Wide Hips, Pow! ve Life and Death are Wearing Me Out’tur. Romanlarına ek olarak, birçok farklı konuda hikaye ve makaleleri de bulunan yazarın, eserleri İngilizce, Fransa ve Japonca’da dahil olmak üzere birçok dile çevrilmiştir.

Yaklaşık 1 milyon dolarlık ödülün sahibi olan, Mo Yan’ın Çin’de 90 yaşındaki babası ile birlikte yaşadığı evinde olduğunu belirten Englund, kendisinin ödülden dolayı “aşırı sevinçli ve ürkmüş” olduğunu söyledi ancak ödül hakkında başka bir yorum alamadığını ekledi. (The Guardian 11.10.2012)

Yan Lianke, Dream of Ding Village’in ünlü yazarı, Mo Yan için “Çalışmaları her zaman kendine özgü... Red Shorghum’dan bu yana geçen 30 yılda yaratıcılığın sürekli doruğunda bir yazar ve bu hiç kolay değil. Birçok yazar iniş ve çıkış yaşar, ancak Mo Yan her zaman kendini yazarlığın zirvesinde tutmayı başardı.” diyor. 

Mo Yan, 30 senelik yazarlık hayatı boyunca da edebiyat dünyasında, ülkesi Çin’de yaşanan modern dünyanın yarattığı yozlaşmayı ve anlamsızlaşmayı, alışılmadık bir doğrulukla aktarması ve anlatması ile tanınmakta.

Eğer kitaplarından okumak isterseniz, şimdilik İngilizceleri ile idare etmek durumundasınız ama yine de birkaç örnek ve kısa özetlerini aşağıda ve kitapları da Amazon’da bulabilirsiniz.

The Garlic Ballads

Nobel Daimi Sekreteri Peter Englund, bu kitabı Mo Yan’ın çalışmalarına giriş kapısı olarak işaret ediyor. Kitabın İngilizce  basımı 1995 yılında yapılmış ve 20. Yüzyılda Çin’in kırsal kesimlerinde geçen bir hikayeyi anlatmaktadır. Paradise (Cennet) Eyaletindeki sadece sarımsak yetiştirilmesi emredilen köylülerin, yüzlerce yıldır neredeyse hiç değişmeyen yaşamlarının ve önce sadece sarımsak ekilmesinin emredilmesi, sonra da bu ekinlerin satın alınmaması ile çektikleri zorlukların anlatıldığı kitap Dünya Edebiyatı Klasikleri arasında sayılan, Catch-22 ve The Grape of Wrath (Gazap Üzümleri) ile karşılaştırılmaktadır ve yazarın kendi ülkesinde Tianamen Meydanındaki protestolara sebep olması nedeniyle yasaklanmıştır.

Red Sorghum

Şüphesiz ki 1987 yılında Zhang Yimou tarafından filme de alınan roman, yazarın en bilinen eseri. Köyün direnişçilerine yiyecek taşırken, Japon bir asker tarafından vurulduktan sonra, yerel bir kahraman haline gelen bir kadının torunu ağzından dinlediğimiz hikaye, geçmişte yaşanan hatıralara yolculuk şeklinde anlatılıyor ve  20. Yüzyılda Çin’in kırsal kesiminde Japonların saldırıları ile yaşanan dehşeti konu alıyor. Maalesef köylüler sadece Japonların neden olduğu şiddetle değil, aynı zamanda kırmızı süpürge darısı tarlalarının sürekli yağmalanmasıyla da karşı karşıya kalmaktadırlar.

The Republic of Wine

Özel dedektif Ding Gou’er, Şarap Cumhuriyeti’ne (The Republic of Wine) yamyamlık dedikodularını araştırmak amacıyla gider. Onuruna, sunulan yemeklerin hiçte göründükleri gibi olmadığı bir ziyafet düzenlenir. Sonunda alkolün etkisi ile bilinçsiz bir hale gelen Gou’er, içinde pullu iblislerin, bir cücenin, yenmek üzere yetiştirilmiş bir grup çocuğun ve meymenetsiz bir aşçının yer aldığı bir kabusun esiri olur.

Shifu, You’ll Do Anything for a Laugh

Yaklaşık yirmi yıla yayılan bir sürede yazılmış hikayelerden derlenen bu kitap, komediden trajediye, fantastik ögeler ve masalsı anlatım sunmakta. Mo’nun, esin kaynağının açlık ve yalnızlık olduğunu söylediği bu hikayeler, bürokrasiyi ezen tutumları ve bireyin yaşama savaşını anlatmaları ile yazarın Kafka ile karşılaştırılmasını sağlamıştır.

Ben henüz bu yazarın hiçbir kitabını okumadım ve aslında Nobel Edebiyat Ödülü’ne en yakın isim olarak görülen Haruki Murakami’nin 1Q84’ünün yazısını yazmaya da kendimi çok hazırlamıştım ama olmadı... Artık o kitabı da bir sonraki yazıda okuyabilirsiniz... 

Bu arada küçük bir not: Yazar son kitabı olan Life and Death Are Wearing Me Out’u, 43 gün içinde 500 binden fazla Çin alfabesi karakteriyle ve el yazısıyla yazmış. Buna sebep olarak bilgisayarın kendisini yavaşlattığını ve Çin alfabesindeki birçok karakterin bilgisayarda bulunmamasına üzüldüğünü söylemiş...

Mo Yan’ı okuyanınız yada okumayı düşündüğünüz bir kitabı  varsa, yorumlarınızı paylaşırsanız sevinirim...